Her Kasım geldiğinde aynı sahne: Ekranlar ışıl ışıl, reklamlar bas bas bağırıyor, “kaçırma korkusu” her zamankinden daha yüksek sesle fısıldıyor. Ancak 2025’e geldiğimizde tablo biraz değişmiş durumda. Tüketiciler artık aynı melodiyi ezbere biliyor. Markaların sesi yükseldikçe, biz sessizleşiyoruz.
Gürültünün Çöküşü
Black Friday, başlangıçta yalnızca bir gün demekti. Mağazalar gece yarısı açılır, uzun kuyruklar oluşur, son saatlerin telaşı alışverişi körüklerdi. Ama e-ticaretin yükselişiyle birlikte bu “tek gün” etkisi dağıldı; kampanyalar haftalara, hatta tüm aya yayıldı.
Sonuç? Sürekli bir gürültü.
Reklamların hacmi büyüdü ama inandırıcılığı azaldı.
İrlanda’da yapılan bir araştırmaya göre katılımcıların %45’i, indirim dönemlerinde “plansız alışveriş” yaptığını ve sonrasında bu kararlardan pişmanlık duyduğunu söylüyor. Bu pişmanlık, davranış biliminde “FOMO” yani Fear of Missing Out, “kaçırma korkusu” olarak adlandırılıyor.
Artık perakende sektörü, üründen çok bir duyguyu pazarlıyor: Endişe.
İndirim Yorgunluğu: Güvenin Kaybı
Yıllarca süren agresif kampanyalar, “yanıltıcı indirim” stratejileri ve “hep indirimde olan” markalar, tüketici güvenini zedeledi. İndirimler bir ayrıcalık olmaktan çıktı; bir norm, hatta bir beklentiye dönüştü. Ve güven kaybolduğunda, o büyü de bozuldu. Bugün markalar, daha çok bağırarak değil, daha dürüst konuşarak fark yaratabiliyor. Gürültü kârlı olmaktan çıktı, çünkü insanlar artık duymuyor.
Gezegen’in FOMO’su
Kasım ayı, sadece kasaları değil, gezegenin dengesini de sarsıyor. Veriler çarpıcı: Black Friday döneminde dünya genelinde %70 daha fazla karbon salımı gerçekleşiyor. Satın alınan ürünlerin önemli bir kısmı ise bir yıl dolmadan çöpe gidiyor.
Yani “kaçırma korkusu”, sadece cüzdanımızı değil, gezegenimizi de tüketiyor.
Birleşmiş Milletler’in verilerine göre her yıl 2 milyar ton atık üretiliyor ve bunun büyük kısmı gelişmiş ülkelerin “satın aldığı” atıklardan oluşuyor. Ucuz kumaşlardan kopan mikroplastikler suya, toprağa, denize karışıyor; sonra bir bumerang gibi soframıza geri dönüyor. Kara Cumalarda yediklerimiz hurmalar… neyse.
Birilerinin “Fazlası”, Bir Başkasının Zehri
O dürtüsellikle alınan bir ürünün son durağı, Kenya’daki bir çöp dağı olabilir. Her yıl tonlarca iade ve defolu ürün, Afrika ve Asya ülkelerine gönderiliyor. Birilerinin fazlası, bir başkasının zehri oluyor. Ve sistem böyle dönüyor. Tüketim kültürü, sadece ekonomik bir mesele değil; etik bir sorumluluk alanı.
Ne Değişiyor? Sessiz Stratejiler Yükseliyor
Hacim odaklı “ne kadar çok, o kadar iyi” yaklaşımının yerini, artık “kârlılık, güven ve anlam” alıyor. Markalar, bağırmak yerine dinlemeyi, geniş kitleleri hedeflemek yerine sadık topluluklar kurmayı tercih ediyor.
Boston Consulting Group’un 2025 araştırmasına göre tüketicilerin %79’u yıl sonu indirim dönemlerinde alışveriş yapmayı planlasa da, büyük bir kısmı artık yapay zekâ destekli araçları kullanarak kıyaslıyor, sorguluyor ve seçiyor. Yani mesele alışveriş değil, bilinçli seçim yapmak.
Türkiye’den Bir Bakış
Türkiye’de tablo biraz farklı bir ton taşıyor. Yüksek enflasyon, dalgalanan döviz ve azalan alım gücü, indirim dönemlerine “ekonomik bir savunma mekanizması” gibi anlamlar yüklüyor. Tüketici bir yandan “fırsat kaçmasın” derken, diğer yandan indirimin gerçekten indirim olup olmadığını sorguluyor.
Diva Portal’da yayımlanan bir araştırma, Türkiye’deki online alışveriş davranışlarının akran etkisi ve FOMO kavramı etrafında şekillendiğini gösteriyor. Kısacası, sadece fiyat değil, güven duygusu da satın alınıyor.
Duruşumuz
Bizim için indirim, bir pazarlama hilesi değil; düşünme fırsatı. Kadın emeğini, yerel üretimi ve sürdürülebilir malzemeleri destekleyen bir marka olarak, alışverişi “daha az ama daha iyi” yapmanın mümkün olduğunu biliyoruz.
Bu yüzden her yıl Kasım geldiğinde bağırmıyoruz. Sessizce hatırlatıyoruz: Gerçekten ihtiyacın olan şey, uzun vadede seninle kalandır.
Hazırsan bu sene listene bir fark ekle: 🖤 Düşün, seç, yaşat.
Kaynaklar
-
How Does Black Friday Impact the Environment? – CleanHub.
-
79 % of consumers plan to shop as GenAI usage spikes – BCG.
-
Worst Black Friday Deals for The Planet – Population Matters.
-
The Environmental Impact of Black Friday – TransportCapital.
-
Environmental awareness and sustainability in times of Black Friday – CO2Revolution.
-
A Study on Black Friday Consumers in Türkiye – Diva-Portal.
